Në fillim të muajit prill, Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Malit të Zi ka publikuar pjesën e parë të fjalorit të gjuhës malazeze, si dhuratë modeste për popullin, në 10-vjetorin e pavarësisë së shtetit.
Në më shumë se 500 faqe janë përfshirë mbi 12,000 fjalë, së bashku me informacionet për shqiptimin e tyre, domethënien dhe përdorimin.
Për Akademinë e Shkencave dhe të Arteve të Malit të Zi ky fjalor paraqet themelin e identitetit malazez, por shqiptarët, popull autokton në Mal të Zi, kanë protestuar ashpër për disa fjalë.
Problematik është shpjegimi i tre nocioneve: shqiptar, shqiptarizim dhe shqipërim, thotë Genci Nimanbegu, kryetar i Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Mal të Zi. Me interpretimin që është bërë në fjalor, shton Nimanbegu, shqiptarët në Mal të Zi paraqiten si agresorë.
“Pjesa për fajlët shqiptar, shqiptarizim dhe shqipërim është problematike për ne. Me nocionin shqiptar, ata kanë definuar banorin e Shqipërisë ose që ka prejardhje nga Shqipëria. Shqiptarët në Mal të Zi janë autoktonë në këtë hapësirë. Ky është një vazhdim i politikës së vjetër, ku ne paraqitemi si dikush që ka ardhur në këtë hapësirë. Kjo është shumë fyese dhe e papranueshme."
"Është po ashtu termi shqiptarizim, i cili është interpretuar si imponim i gjuhës dhe kulturës sonë te popujt tjerë. Si shembull për këtë merren malësorët (v.j. nga Malësia e Tuzit) dhe thuhet se ata janë shqiptarizuar. Kjo është e papranueshme për shqiptarët në Mal të Zi dhe qarqet inelektuale në Shqipëri. Mendoj se ky është një hap prapa”, thotë Nimanbegu.
Ai kërkon nga Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Malit të Zi të tërheqë fjalorin, ndërsa nga ekipi i autorëve kërkimfalje.
“Kjo është fryma e një shkolle të vjetër, ku ne paraqitemi si të huaj dhe të egër në këto hapësira dhe ku identiteti sllav është shumë më i kulturuar”, thotë Nimanbegu.
Akuzave në drejtim të Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Malit të Zi u është bashkuar edhe Nikollë Camaj, nga Lidhja Demokratike në Mal të Zi.
Sipas tij, Akademia malazeze, me interpetime hemogjenike, tregon se ka të njëjtin mendim për shqiptarët ashtu si edhe Akademia e Shkencave e Serbisë.
Kjo çështje, për herë të parë, është ngritur nga deputeti i Alternativës Shqiptare në Kuvendin e Malit të Zi, Nikë Gjeloshaj.
“Ky Kuvend, këta përfaqësues të qytetarëve të Malit të Zi, përfaqësues të të gjithë popujve në Mal të Zi duhet të dënojnë këtë histeri dhe të pavërtetë ndaj popullit më të vjetër që jeton në këtë hapësirë”, ka thënë, ditë më parë, Gjeloshaj, i cili po ashtu ka paralajmëruar se do të bojkotojë seancat e Kuvendit të Malit të Zi në shenjë proteste.
Gjeloshaj ka kërkuar nga Akademia malazeze ta tërheqë fjalorin nga përdorimi, ndërsa nga organet përgjegjëse shtetërore të reagojnë.
Pjesëtarja e ekipit që ka krijuar fjalorin, Rajka Gllushica, profesore në Universitetin e Nikshiqit, thotë se i vjen keq për interpretimet e bëra në publik dhe se ajo dhe bashkëpunëtorët e saj nuk kanë dashur të ofendojnë askënd.
“Kjo është bërë çështje politike në Mal të Zi, por ne, ekipi i autorëve, këmbëngulim se nuk kemi pasur qëllim të ofendojmë dikë. U jemi përmbajtur vetëm procedurave leksikografike”, thotë Gllushica për Radion Evropa e Lirë.
Akademiku malazez, Sherbo Rastoder, tregon se çfarë mund të bëhet në situata të tilla, kur fjalori tashmë ka dalë nga shtypi.
“Mendoj se bëhet fjalë për një keqkuptim të madh. Çdo keqkuptim, edhe ky, mund të përmirësohet me dialog. Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Malit të Zi është mjaft e pjekur dhe kompetente për të biseduar. Besoj se do të vijë shpejt deri te një zgjidhje e pranueshme”, thotë Rastoder, i cili ka qenë pjesë e këshillit që ka dhënë miratimin për publikim të fjalorit.
Rastoder po ashtu thotë se nuk ka pasur asnjë qëllim të keq.
