Nadie Ahmeti
Ekonomia ilegale është rritur me ritëm shumë të shpejtë në Kosovë dhe kjo ekonomi dita-ditës po shënon rritje, që në masë të madhe pengon dhe çrregullon tregun kosovar, thonë ekspertë për çështje ekonomike. Safet Gërxhaliu, nga Oda Ekonomike e Kosovës, pohon se tregu i zi paraqitet gjithnjë në vendet e tranzicionit apo në vendet në zhvillim. Por, Gërxhaliu thotë se në Kosovë, kjo lloj ekonomie është e ndërlidhur me interesa personale dhe klanore. Arsye tjetër që po lejon zhvillimin e ekonomisë ilegale në Kosovë, sipas tij, është edhe menaxhimi i dobët i kufijve administrativë me vendet e rajonit, e posaçërisht në pikën kufitare në mes të Mitrovicës dhe Serbisë. “E them këtë bazuar në faktin e vrimës së zezë ekonomike, siç quhet në zhargonin ekonomik Mitrovica. Pra, është burimi kryesor që në Kosovë mund të depërtojë dhe të lulëzojë ekonomia informale. E tëra kjo dëshmon se vërtet Kosovës i kanoset një rrezik bukur i madh dhe përmasat e një ekonomie të tillë janë çdo ditë e më tepër në rritje. Kështu që ardhmëria ekonomike e Kosovës do të jetë në shënjestër, në një të ardhme të afërt“, shprehet Gërxhaliu. Musa Limani, udhëheqës i Institutit Ekonomik në Prishtinë, thotë se politikat jo të mirëfillta ekonomike kanë ndikuar në paraqitjen e ekonomisë ilegale. Limani thotë se këtë formë të ekonomisë është duke e favorizuar edhe krimi i organizuar dhe kontrabanda. “Sipas njohurive tona, edhe pse nuk kemi informata publike, mund të konstatojmë se një vlerë shumë e madhe e mallrave në Kosovë hyn në mënyrë ilegale, çka do të thotë se e forcon ekonominë informale, e cila, në një formë apo tjetër, e çrregullon ekonominë e Kosovës, përkatësisht tregun kosovar”, pohon Limani. Kjo formë e veprimit të ekonomisë ilegale në Kosovë ka dëmtuar dhe po dëmton vazhdimisht tregun kosovar dhe ndërmarrjet, të cilat kanë pretenduar të jenë të rregullta për kryerjen e obligimeve ndaj institucioneve tatimore, thotë Gërxhaliu. “Nuk mund të jetë i suksesshëm, në qoftë se je në shënjestër të administratës tatimore. Nga ti kërkohet që ti përmbushësh të gjitha obligimet dhe në të njëjtën kohë, i njëjti produkt, e njëjta konkurrencë jolegale depërton nga vendet tjera dhe në start do të jetë 27 për qind më e lirë. E atëherë për çfarë ekonomie bisedohet, përveç për një ekonomi informale”, thotë Gërxhaliu. Ndryshe, Musa Limani pohon se hapësira e mjaftueshme për zhvillimin e ekonomisë ilegale ndikon negativisht edhe në buxhetin e konsoliduar të Kosovës. “Kjo formë e veprimit, jo vetëm që çrregullon tregun kosovar, por edhe dëmton shumë buxhetin e Kosovës, sepse një pjesë e madhe, 1/3 e mallrave që hyn në Kosovë, sipas njohurive tona, hyn nëpërmes ekonomisë ilegale, që do të thotë se për 1/3 e dëmton buxhetin e Kosovës, që normalisht ka ato anët negative multiplikative të shumëfishta, që shprehen në zhvillimin ekonomik dhe shoqëror”, thekson Limani. Mallrat që shiten më lirë sesa çmimi i tregut, sipas ekspertëve ekonomikë, zakonisht janë mallra që kanë hyrë në Kosovë përmes rrugëve ilegale dhe nuk kanë kryer obligimet tatimore.
Ekonomia ilegale është rritur me ritëm shumë të shpejtë në Kosovë dhe kjo ekonomi dita-ditës po shënon rritje, që në masë të madhe pengon dhe çrregullon tregun kosovar, thonë ekspertë për çështje ekonomike. Safet Gërxhaliu, nga Oda Ekonomike e Kosovës, pohon se tregu i zi paraqitet gjithnjë në vendet e tranzicionit apo në vendet në zhvillim. Por, Gërxhaliu thotë se në Kosovë, kjo lloj ekonomie është e ndërlidhur me interesa personale dhe klanore. Arsye tjetër që po lejon zhvillimin e ekonomisë ilegale në Kosovë, sipas tij, është edhe menaxhimi i dobët i kufijve administrativë me vendet e rajonit, e posaçërisht në pikën kufitare në mes të Mitrovicës dhe Serbisë. “E them këtë bazuar në faktin e vrimës së zezë ekonomike, siç quhet në zhargonin ekonomik Mitrovica. Pra, është burimi kryesor që në Kosovë mund të depërtojë dhe të lulëzojë ekonomia informale. E tëra kjo dëshmon se vërtet Kosovës i kanoset një rrezik bukur i madh dhe përmasat e një ekonomie të tillë janë çdo ditë e më tepër në rritje. Kështu që ardhmëria ekonomike e Kosovës do të jetë në shënjestër, në një të ardhme të afërt“, shprehet Gërxhaliu. Musa Limani, udhëheqës i Institutit Ekonomik në Prishtinë, thotë se politikat jo të mirëfillta ekonomike kanë ndikuar në paraqitjen e ekonomisë ilegale. Limani thotë se këtë formë të ekonomisë është duke e favorizuar edhe krimi i organizuar dhe kontrabanda. “Sipas njohurive tona, edhe pse nuk kemi informata publike, mund të konstatojmë se një vlerë shumë e madhe e mallrave në Kosovë hyn në mënyrë ilegale, çka do të thotë se e forcon ekonominë informale, e cila, në një formë apo tjetër, e çrregullon ekonominë e Kosovës, përkatësisht tregun kosovar”, pohon Limani. Kjo formë e veprimit të ekonomisë ilegale në Kosovë ka dëmtuar dhe po dëmton vazhdimisht tregun kosovar dhe ndërmarrjet, të cilat kanë pretenduar të jenë të rregullta për kryerjen e obligimeve ndaj institucioneve tatimore, thotë Gërxhaliu. “Nuk mund të jetë i suksesshëm, në qoftë se je në shënjestër të administratës tatimore. Nga ti kërkohet që ti përmbushësh të gjitha obligimet dhe në të njëjtën kohë, i njëjti produkt, e njëjta konkurrencë jolegale depërton nga vendet tjera dhe në start do të jetë 27 për qind më e lirë. E atëherë për çfarë ekonomie bisedohet, përveç për një ekonomi informale”, thotë Gërxhaliu. Ndryshe, Musa Limani pohon se hapësira e mjaftueshme për zhvillimin e ekonomisë ilegale ndikon negativisht edhe në buxhetin e konsoliduar të Kosovës. “Kjo formë e veprimit, jo vetëm që çrregullon tregun kosovar, por edhe dëmton shumë buxhetin e Kosovës, sepse një pjesë e madhe, 1/3 e mallrave që hyn në Kosovë, sipas njohurive tona, hyn nëpërmes ekonomisë ilegale, që do të thotë se për 1/3 e dëmton buxhetin e Kosovës, që normalisht ka ato anët negative multiplikative të shumëfishta, që shprehen në zhvillimin ekonomik dhe shoqëror”, thekson Limani. Mallrat që shiten më lirë sesa çmimi i tregut, sipas ekspertëve ekonomikë, zakonisht janë mallra që kanë hyrë në Kosovë përmes rrugëve ilegale dhe nuk kanë kryer obligimet tatimore.