Ndërlidhjet

STEINER:"FILLIMISHT STANDARDET, PASTAJ STATUSI"


Michael STEINER, shef i UNMIKU-ut


"Mendoj se para se t'i qasemi statusit politik te Kosoves, duhet t'i kemi parakushtet e drejta. Prandaj, po e them, se pari standardet, pastaj statusi", thote M. Steiner ne intervisten per radion Evropa e Lire, qe e ka zhvilluar Arbana Vidishiqi.

______________________________________________________________________

EVROPA E LIRE
Zoti Steiner, ju tashmë keni përcaktuar kriteret që duhet të përmbushen për të mundësuar fillimin e bisedimeve mbi statusin politik të Kosovës. Cfarë mendoni, sa kohë ju nevojitet juve si autoritete ndërkombëtare, dhe autoriteteve kosovare në përgjithësi për ta arritur këtë qëllim?

M. STEINER
Mendoj se kjo cështje është keqkuptuar. Ne nuk i kemi vënë kriteret për të arritur nëpërmjet një rruge më të shpejtë deri tek diskutimet mbi statusin politik. I kemi vënë këto parakushte meqë ato thjesht duhet të përmbushen. Ne jemi këtu për ta realizuar këtë qëllim dhe unë do ta kem guximin të them se përmbushja e kritereve mbase është edhe më e rëndësishme se sa vetë cështja e statusit të Kosovës. Standardet e përcaktuara janë pikërisht dëshirat e qytetarëve. Për cfarë po flasim këtu? Po flasim për vende të punës, institucione të qëndrueshmë, për lirinë e qarkullimit dhe për luftën kundër krimit të organizuar. Këto janë cështje të rëndësishme për njerëzit e zakonshëm, si për shumicën ashtu edhe për komunitetet më të vogla. Gjithashtu është e qartë se pasi t’I kemi përmbushur këto standarde, atëherë ne kemi për gati skenën për ta adresuar cështjen e statusit përfundimtar. T’i kthehem tash pyetjes suaj, sa kohë nevojitet për një gjë të këtillë. Më duhet t’ju them se kjo kryesisht është në duart e qytetarëve të Kosovës dhe udhëheqësve të tyre, meqë ata duhet që esencialisht të kontribuojnë dhe këtë prej tyre e pret edhe komuniteti ndërkombëtar. Nuk mund t’ju them se kur do të ndodhë kjo dhe do të ishte e gabueshme për mua që ta caktoj një afat, por mund të them se sa më herët që e realizojmë këtë cështje aq më mirë do të jetë për ne të gjithë.

EVROPA E LIRE
Analistë të ndryshëm thonë se shumë probleme aktuale mund të zgjidhen duke e njohur pavarësinë e Kosovës, ndërkaq të tjerët pohojnë të kundërtën. Ndërkohë, disa analistë ndërkombëtarë kanë dalë me një ide kompromisi duke thënë se pavarësia e kushtëzuar do të ishte zgjidhje. A pajtoheni ju me mendimin e tyre?

M. STEINER
Jo. Nuk pajtohem as unë, por as Këshilli I Sigurimit me një ide të këtillë. Mendoj se duhet të kemi një qasje që fillon nga themeli. Ta bëjmë shoqërinë e Kosovës të gatshme për ta adresuar këtë cështje, ta përgatisim atë që të jetë një shoqëri e respektuar, e cila do të jetë në gjendje që të shtyjë përpara procesin e statusit, qoftë ajo autonomi substanciale apo dicka tjetër, kjo nuk është edhe aq e rëndësishme. Për të arritur deri tek autonomia substanciale, duhet të jemi të përgatitur dhe të kemi elemente. Qeveria duhet të jetë e gatshme për nëj gjë të këtillë, por edhe shoqëria kosovare duhet të jetë e gatshme, prandaj na duhen edhe rrethanat e duhura ekonomike. Mendoj se para se t’I qasemi statusit politik, duhet t’I kemi parakushtet e drejta. Prandaj, po e them, së pari standardet, pastaj statusin.

EVROPA E LIRE
Bashkimi Evropian ka ftuar Prishtinën dhe Beogradin që të ulen dhe të diskutojnë për cështje të ndryshme. A mendoni se është koha për një gjë të këtillë?





M. STEINER
Kjo madje ka filluar. Sikur që është përshkruar në dokumentin e përbashkët, kemi Grupin e Nivelit të Lartë këtu në Prishtinë, në të cilin merr pjesë edhe përfaqësuesi i Qeverisë së Përkohshme. Kjo do të thotë se kemi kornizën, pra Grupin e Nivelit të Lartë dhe kemi pjesëmarrësit. Koha tash është që të flitet për cështje praktike. Kosova nuk është ujdhesë dhe këtë e kam thënë shumë herë, pra kjo do të thotë se duhet të kemi kontakte, bisedime dhe raporte të afërta me të gjithë fqinjët tanë. Kjo është një domosdoshmëri ekonomike, por edhe politike. Të marrim për shembull energjinë elektrike ose dicka tjetër. Është e qartë se do të kemi 100 për qind energji elektrike për 24 orë me rradhë në tërë Kosovën, nëse kemi një kornizë rajonale. Nuk mund ta zgjidhim këtë cështje vetë, meqë gjatë ditës niveli konsumimi I energjisë elektrike ngritet dhe zbritet. Sikurse në Evropë, ashtu edhe në Kosovë dhe në rajon, duhet të kemi marrëveshje me vendet fqinje. Ky është vetëm një shembull dhe të gjitha cështjet e ngjashme duhet të adresohen, kryesisht me Beogradin, meqë atje tashmë kemi cështje specifike për të diskutuar, sikur që është kthimi I personave të zhvendosur. Nuk është e lehtë për të gjitha palët që ta bëjnë këtë, për faktin se kanë kaluar vetëm tri vjetë nga përfundimi I luftës, por ky proces ka filluar dhe jam I inkurajuar nga ky fakt.


EVROPA E LIRE
Në mesin e parakushteve fundamentale është ngritur cështja e kthimit të personave të zhvendosur, kryesisht të serbëve. Për këtë vit, Komesariati i Lartë për Refugjatë i Kombeve të Bashkuara ka paralajmëruar kthimin e 3000 prej tyre. A mendoni se do të jetë e sigurtë për ta për t’u kthyer?

M. STEINER
Shembullin të cilin e përmendi rreth kësaj cështjeje është Bosnja e Hercegovina. Kur kam filluar punën atje, kam menduar, sikurse edhe disa nga kolegët e mi, se realisht, ndoshta është e pamundur të realizohet kthimi në pjesët ku jetojnë minoritetet. Por, kemi konkluduar se një gjë e këtillë është e mundshme. 200 mijë refugjatë janë kthyer në pjesët ku jetojnë minoritetet, si psh në Prijedor dhe rajone të tjera si Stolaci, e kështu me radhë. Pra, është e mundshme. Ajo që është e nevojshme për ta realizuar këtë qëllim është që të kalojë një kohë e caktuar nga zhvillimet traumatike, kjo është bërë e qartë në Bosnjë, ajo që nuk ishte e mundshme në fillim, u mundësua me kalimin e disa vjetëve. Është e nevojshma gjithashtu pjesëmarrja e strukturave të qeverisë, është e nevojshme gatishmëria e popullit shumicë dhe udhëheqësve të tyre që ta përkrahin kthimin, por gjithashtu na duhet edhe pjesëmarrja aktive e udhëheqësve të atyre që duan të kthehen. Këtu, qeveria është duke dhënë mesazhe të qëlluara, psh kryeministri Rexhepi jep shumë shembuj për këtë cështje, komuniteti i donatorëve është i gatshëm që të përkrahë financiarisht projektet e kthimit. Unë i kam propozuar koalicionit “Kthimi” që të emërojë dy përfaqësues në dy funksione të rëndësishme, koordinatorin për cështjen e kthimit dhe këshilltarin e lartë në zyrën time dhe është koha e fundit që koalicioni t’I emërojë këta persona, meqë të gjithë jemi duke pritur. Kjo është me rëndësi thelbësore nëse duam të kemi një qasje të integruar, me pjesëmarrjen e përfaqësuesve serbë, nëse duam ta nisim këtë proces. Nuk guxojmë të humbim më shumë kohë se që kemi humbur. Jemi duke pritur që këta përfaqësues më në fund të vijnë dhe të punojnë me ne për të dërguar sinjale të besueshme atyre që duan të kthehen. Është e mundshme. Kemi shembuj të kthimit në pjesë të ndryshme të Kosovës, nuk është e lehtë natyrisht dhe procesi duhet të fillojë, ndonëse ai ka filluar dhe jemi dëshmitarë të rezultateve deri më tash.

EVROPA E LIRE
A do ta ndërlidhnit suksesin e këtij procesi më shumë me gatishmërinë e komuniteti shqiptar apo vullnetin e komunitetit serb?

M. STEINER
Me të dyja. Është e nevojshme gatishmëria e komunitetit ndërkombëtar, e popullit shumicë dhe e atyre që duan të kthehen. Frika e të gjitha palëve duhet të tejkalohet dhe mendoj se celësi i kësaj është i thjeshtë. Unë do ta përshkruaja në dy shtylla fundamentale. E para ka të bëjë me shumëkombësinë, ndërkaq e dyta me integrimin. Kjo do të thotë se popullata shumicë duhet të jetë e gatshme të pranojë se Kosova nuk është shoqëri një kombëshe, por shoqëri e hapur edhe për grupet më të vogla etnike. Në anën tjetër, grupet e vogla etnike, përfshirë edhe serbët, duhet të jenë të gatshëm të integrohen, jo në një shoqëri të shqiptarëve të Kosovës, por në një shoqëri shumëkombëshe. Nëse ekziston gatishmëria e të dyja palëve për të pranuar këto dy parime, atëherë kjo mund të ndodhë. Megjithatë, mendoj se njerëzit e zakonshëm në Kosovë, nuk flasë për udhëheqësit, por për qytetarët e rëndomtë, ata e kuptojnë faktin se nëse duan të jenë pjesë e shoqërisë së respektuar në Evropë, atëherë duhet të luajnë sipas rregullave. Dhe rregulli fundamental në Bashkimin Evropian është natyrisht shumëkombësia. Kjo do të thotë se nuk duhet të ekzistojnë dallimet në baza etnike dhe kjo është dicka që njerëzit tashmë e kanë kuptuar. Ata e dijnë se duan të jenë pjesë e Evropës dhe e kuptojnë se kjo do të thotë përmbushje e rregullave fundamentale.

EVROPA E LIRE
Zoti Steiner, mes jush dhe institucioneve vendore ekzistojnë mendime të ndryshme rreth asaj se cfarë duhet bërë dhe cfarë jo Kuvendi i Kosovës rreth cështjeve të sigurisë, më konkretisht rreth veriut të Kosovës. Pse mendoni se Kuvendi i Kosovës nuk mund të miratojë ndoshta edhe ndonjë rezolutë pozitive që do të ndihmonte në përpjekjet tuaja për zgjidhjen e këtij problemi?

M. STEINER
Puna jonë është e bazuar në rezolutën 1244 dhe Kornizën Kushtetuese. Është e qartë se cështje të caktuara janë të rezervuara për shkaqe të mira për komunitetin ndërkombëtar, ndërkaq cështjet tjera u janë transferuar institucioneve. Kjo është e definuar shumë qartë në Kornizën Kushtetuese dhe mendoj se duhet ta respektojmë ligjin, duhet ta respektojmë pra edhe këtë shpërndarje të përgjegjësive. Unë kam thënë se nëse Parlamenti dëshiron të diskutojë cështje që kanë interes fundamental për Kosovën, kjo është në rregull dhe nuk duhet t’ia mohojmë këtë të drejtë Parlamentit për të diskutuar cështjet që kanë interes për qytetarët e Kosovës. Por, natyrisht ekziston kufiri. Nëse ai ekziston ndërmjet përgjegjësive dhe pushtetit, ai duhet të respektohet. Në fjalimin tim në senacën e fundit të Parlamentit kam thënë se diskutimet kanë qenë dinjitoze dhe natyrisht, e mirëpres cdo përkrahje nga Parlamenti për detyrat e përbashkëta që kanë KFOR-i dhe UNMIK-u, por nuk mund të pranojmë ndërhyrje ekzekutive, meqë në të kundërtën shpërndarja e përgjegjësive nuk ka kuptim. Duhet të shikojmë cfarë do të ndodhë në një afat më të gjatë. Ne do të transferojmë tërë autoritetet tona në duart e institucioneve vendore, por më duhet t’ju them cfarë presin qytetarët nga qeveria, Kuvendi dhe Presidenti. Ata nga ata presin që ta përmbushin detyrën e tyre, ata janë zgjedhur për të adresuar nevojat urgjente të popullatës. E kam thënë edhe në Kuvend, mendoj se në mesin e këtyre cështjeve hyn edhe arsimi. Kjo është një shoqëri e re dhe ne duhet të ofrojmë ardhmëri, këtë mund ta bëjmë duke mundësuar themelimin e një sistemi të qëndrueshëm të arsimit, të shëndetësisë dhe kështu me rradhë. Mendoj se ka ardhur koha që Kuvendi të përqëndrohet në detyrat që kanë. E kuptoj se udhëheqësit duan të diskutojnë cështje fundamentale dhe këtë duhet ta bëjnë, është më mirë që diskutimet e këtilla duhet të zhvillohen në korniza ligjore dhe jo në institucione paralele. Por gjithashtu ata duhet të përqëndrohen në detyrimet për të cilat janë zgjedhur. Qytetarët presin prej tyre që t’i përmbushin detyrimet. Nuk kemi shumë kohë, meqë duhet ta adresojmë përditshmërinë e qytetarëve. Mendoj se në fund, ne kemi detyrat tona, për të cilat ka edhe kritika dhe unë këtë e kuptoj, KFOR-I ka detyrat e veta, sigurinë dhe kufijtë, dhe Kuvendi ka detyrat e veta. Mendoj se secili duhet të kryejë punën e vet. Natyrisht, ne duhet të bashkëpunojmë, duhet ta informojmë njëri tjetrin, por nuk duhet ta lëmë anash domosdonë e miratimit të legjislacionit. Kjo duhet të bëhet dhe kjo është baza mbi të cilën qytetarët do të gjykojnë ata që kanë zgjedhur dhe ata që duan të rizgjedhen.


EVROPA E LIRE
Zoti Steiner ju tashmë keni publikuar faktin se keni një plan tuajin për Mitrovicën. A mund të jeni më specifik rreth këtij plani?

M. STEINER
Jo. Nuk do t’i hapi letrat e mia këtu. Por, më lejoni t’ju them dicka. Unë kam qenë shumë eksplicit kur kam folur për bazat mbi të cilat veprojmë dhe cfarë duam të arrijmë dhe kjo është shumë e qartë. Nuk do të pranojmë kurrfarë tendencash për ndarje, nuk do të pranojmë kurrfarë strukturash paralele dhe do të punojmë për interesat legjitime të të gjitha komuniteteve që jetojnë atje, meqë nga pala serbe ka shqetësimë që janë legjitime. Prandaj, këto cështje duhet të adresohen, por mbi bazën e një qasjeje integruese. Duhet të kujdesemi për shqetësimet dhe frikën e serbëve në veriun e Kosovës dhe në Mitrovicë, por duhet të respektojmë bazën e punës sonë këtu, e ajo është rezolutë 1244, që do të thotë se mund të kemi vetëm një sistem për tërë territorin e Kosovës. Megjithatë, duhet të kuptoni se nuk do të dalë publikisht me idetë e ndryshme që kemi rreth kësaj cështjeje. Do t’I adresojmë ato dhe do të diskutojmë për to, për të arritur në fund atë që duhet të arrijmë. Gjithashtu duhet të dini se kjo është një situatë të cilën e kam trashërguar dhe të cilën nuk mund ta ndryshojë brenda një nate. Gjithashtu nuk ka kuptim të bëjmë ckado qoftë, por duhet të kemi parime të qartë për të vepruar mbi këto parime. Situata atje nuk do të ndryshohet brenda një nate, por do të ndryshohet.

EVROPA E LIRE
Përmendët strukturat paralele, një problem i vecantë në këtë kuadër janë rojat e urës, apo sic i quani ju, banda e urës. Organizata të ndryshme si Grupi Ndërkombëtar i Krizës dhe Fondi për të Drejtën Humanitare kanë tërhequr vërrejtjen se ky formacion është i organizuar nga Ministria e Punëve të Brendshme të Serbisë. A keni kontaktuar Beogradin zyrtar rreth kësaj cështjeje?

M. STEINER
Unë patjetër se kam kontaktuar Beogradin mbi këtë cështje dhe do t’I vazhdoj kontaktet e mia, meqë presim nga Beogradi që të na ndihmojë. Kam dëgjuar deklarata inkurajuese se Beogradi pajtohet se nuk duhet të ketë ndarje, se duhet të ketë struktura të përbashkëta, përfshirë këtu edhe veriun e Kosovës. Prandaj, mendoj se cdo përfaqësues serioz I Beogradit dhe partnerët tanë janë serioz, do të pajtohen me faktin se aty ku konfrontohet krimi dhe kur përballemi me kriminelë, duhet të ndërmirren procedura ligjore, të cilat janë të parapara për cfarëdo lloj krimi. Por, duhet të përcaktojmë kufirin. Po, ka kriminelë në mesin e bandës së urës dhe këtu nuk ka asnjë dyshim. Dhe në raste ku kërkohen procedurat ligjore nga sistemi legjitim ligjor, ne do të përmbushim një kërkesë të këtillë. Por, duhet të bëjmë një dallim të prerë në mes të kriminelëve dhe njerëzve që jetojnë atje, serbëve dhe pjesëtarëve të komuniteteve tjera etnike. Ata në fund duan një jetë të sigurtë dhe të ndershme, ata duan të marrin pjesë në politikë që të mund të dëgjohet zëri I tyre dhe kjo është kërkesë absolutisht legjitime. Ata duan të kenë shtëpi të sigurtë për të jetuar dhe ne duhet të kujdesemi edhe për këtë.

EVROPA E LIRE
Cili është bashkëpunimi juaj me koalicionin serb “Kthimi” rreth kësaj cështjeje apo ndoshta ky bashkëpunim, nëse mund të them, kryesisht varet nga nënkryetari i Qeverisë serbe, Nebojsha Covic?

M. STEINER
Partnerët tanë këtu, ashtu sic duhet të jetë, janë ata që janë zgjedhur të jenë partnerët tanë. Koalicioni “Kthimi” është partneri ynë i parë dhe ne duhet të merremi vesh me ta. Ata janë zgjedhur nga elektorati i tyre për të përfaqësuar interesat e tyre. Në të njejtën kohë, ne duhet të merremi me Beogradin dhe këtë duhet ta bëjmë për një numër arsyesh. Do te ishte joreale dhe e gabueshme po t’i qaseshim disa problemeve, sikur që është kthimi refugjatëve, pa Beogradin. Natyrisht, duhet të merremi me presidentin Koshtunica, natyrisht se duhet të merremi me kryeministrin Gjingjiq dhe natyrisht se duhet te merremi edhe me dr.Covicin dhe do të vazhdojmë të bëjmë një gjë të këtillë.

EVROPA E LIRE
Të kalojmë tek një cështje tjetër. Ju, kur them ju mendoj në komunitetin ndërkombëtar, këtë vit e keni shpallur vit kundër krimit të organizuar. Deri më tash keni bërë disa hapa serioz, duke miratuar rreullore të ndryshme dhe duke organizuar konferencë rajonale kundër kontrabandimit të duhanit. Cili do të jetë hapi juaj I ardhshëm në këtë drejtim?

M. STEINER
Jam relativisht krenar që kemi organizuar parakushtet për ta luftuar krimin. Do të jeni dëshmitarë të një numri arrestimesh serioze. Mendoj se konferenca të cilën e përmendët ju, kundër kontrabandimit të duhanit është sukses i madh, vecanërisht për Prishtinën meqë e pastron emrin e saj, të Kosovës, por edhe të Ballkanit. Po të merrnit pjesë në punimet e kësaj konference, do të përballeshit me seriozitetin e ministrave të financave nga Ballkani duke iu qasur kësaj cështjeje dhe duke shprehur gatishmërinë që ndërmarrin masa të ashpra. Nuk kanë qenë pra vetëm bisedime, e keni parë këtë edhe në deklaratën e Prishtinës, por ka qenë një marrëveshje mbi cështje substanciale. Tash, cilat do të jenë hapat e ardhshëm? Kontrabandimi i duhanit është e cështje e rëndësishme dhe mendoj se është mirë që kemi filluar me një dukuri specifike, por sikur që është propozuar nga ministri serb I finacave, mendoj se duhet t’i qasemi edhe kontrabandimit të naftës, dukuri kjo që ka dimensione madje edhe më të mëdha. Dhe natyrisht i tërë krimi i organizuar në të gjitha aspektet e tij duhet të adresohet. Mendoj se tashmë ekziston vetëdija në mesin e udhëheqësve dhe qytetarëve se nëse duam të krijojmë një shoqëri të respektuar, e cila në fund mund të shtyjë procesin drejtë vetëqeverisjes së plotë sikur që është paraparë në rezolutën 1244 apo në ndonjë formë tjetër, atëherë duhet ta zgjidhim këtë cështje specifike. Qëndrimi dhe gatishmëria e komunitetit ndërkombëtar që t’i qaset statusit politik të Kosovës varet nga serioziteti i luftës sonë kundër krimit në Kosovë dhe e tëra vlen për tërë Ballkanin. Mendoj se do të ishte gabim po ta veconim Kosovën si vendin e krimit të organizuar. Shikoni përtej kufijve të saj, i njejti fenomen është i pranishëm edhe në vendet fqinje. Është problem i Ballkanit dhe duhet të adresohet në nivel ballkanik. Jam i kënaqur gjithashtu se nisma për të bërë dicka në këtë drejtim nuk ishte rezultat i trysnisë së komunitetit ndërkombëtar nga jashtë, por dicka që ka dalë nga vetë rajoni. Këtë rrugë duhet ta përcjellim edhe në të ardhmen.

EVROPA E LIRE
Zoti Steiner në fund, saktësisht para një viti, Korniza Kushtetuese është miratuar. Brenda saj ka mjaft elemente pozitive, por edhe aq elemente të paqarta apo kritike. A pajtoheni edhe ju?

M. STEINER
Mendoj se kur hartohen dokumente të këtilla, natyrisht gabimet teknike janë të pashmangshme. Keni të drejtë, gjithashtu ka edhe paqartësi, por kjo ndodhë në secilën kushtetutë në botë, prandaj edhe ekzistojnë gjykatat kushtetuese. T’i kthehemi thelbit. Korniza Kushtetuese deri më tash ka qenë sukses i madh. Në bazë të saj ne kemi organizuar zgjedhjet, kemi themeluar qeverinë dhe ajo po funksionon, kemi Parlamentin. Cdokush që vë në pikëpyetje Kornizën Kushtetuese nuk do të konsiderohej serioz. Prandaj, është dokument i respektuar ndërkombëtarisht, i njohur nga strukturat vendore në Kosovë dhe natyrisht, gjithmonë ka hapësirë për ta kritikuar nga ky apo ai kënd, por në përgjithësi është një rrëfim i suksesshëm.

XS
SM
MD
LG