Përfaqësues të organizatave ekonomike dhe ekspertë vlerësojnë se Kosova duhet të krijojë mekanizma të brendshëm për mbledhjen e të hyrave për buxhetin e Kosovës.
Sipas tyre, buxheti i Kosovës duhet të mbushet brenda territorit të Kosovës, ndërsa dogana duhet të jetë vetëm lehtësuese e këtyre veprimeve.
Këto vlerësime të ekspertëve vijnë pas publikimit të raportit të Komisionit Evropian për progresin e bërë në Kosovë, në të cilin thuhet se ka rritje të të hyrave nga doganat, por për ekonominë e Kosovës nuk është e mirë që 65 për qind e të ardhurave nga taksat të mblidhen në kufi.
Kryetari i Odës Ekonomike të Kosovës, Besim Beqaj, thotë se mbledhja e të hyrave në kufi tregon se edhe më tutje në Kosovë nuk janë krijuar mekanizma të brendshëm për mbledhjen e tatimeve dhe që çdo gjë duhet të bëhet në pikat kufitare.
“Ajo çka është thënë në mënyrë konkrete për doganat, plotësisht është e drejtë. Kosova kur e ka nënshkruar marrëveshjen me CEFTA-n, ideja ka qenë që të hiqen të gjitha taksat doganore për vendet e rajonit”.
“Kjo, realisht, do të nënkuptonte se duhet të krijohen mekanizma të brendshëm, të cilët do të mundësonin që buxheti i Kosovës të mos varet vetëm nga të hyrat në pikat doganore, por grumbullimi i taksave të bëhet brenda territorit të Kosovës”, thotë Beqaj.
Ai e vlerëson pozitive mbledhjen e të hyrave, gjë që, sipas tij, dëshmon për rritjen e stabilitetit makroekonomik në Kosovë.
Mirëpo, fakti që 65 për qind e të hyrave mblidhen në kufi, sipas tij, tregon varshmërinë e ekonomisë së Kosovës nga aktivitetet tregtare.
Beqaj mendon se fuqizimi i administratës tatimore dhe inspektorateve brenda, si dhe liberalizimi i kalimeve kufitare, pa procedura, do t’i kenë efektet e veta.
“Procedurat që bëhen në kufi, nganjëherë janë proceduara tepër burokratike, procedura që e stimulojnë edhe korrupsionin, edhe format e ndryshme negative të shoqërisë dhe, njëkohësisht, krijojnë hapësirë për konkurrencë jolegale”.
“Gjithmonë këto barriera, të cilat paraqiten në pikat kufitare, janë edhe burim i nisjeve apo iniciativave për kontrabandime. Në këtë drejtim, krijimi i rregullave të mirëfillta, përforcimi i administratës tatimore dhe forcimi i aparatit shtetëror brenda territorit të Kosovës, janë forma që duhet të bëhen së shpejti”, thekson ai.
Edhe eksperti për çështje ekonomike nga Instituti “Riinvest”, Alban Zogaj, pohon se mbledhja e të hyrave vetëm prej një pike, vetëm nga doganat, shkakton problem në qëndrueshmërinë e buxhetit të Kosovës.
“Të hyrat duhet të mblidhen edhe në brendi të territorit dhe jo vetëm në dogana, sepse kjo po i shkakton probleme edhe biznesit. TVSH-ja ( Tatimi mbi Vlerën e Shtuar) çdo herë mblidhet në dogana dhe kjo po e ngarkon biznesin në momentin e hyrjes së mallit në Kosovë”.
“TVSH-ja do të duhej të paguhej brenda territorit të Kosovës dhe në këtë formë biznesi do të lirohet nga një ngarkesë fillestare në biznesin e tyre”, thotë ai.
Duke i vlerësuar reale vërejtjet që Komisionin Evropian i ka bërë për Kosovën në këtë fushë, Zogaj thekson se mbledhja e të hyrave në kufi po paraqet një problem edhe për investitorët.
“Kanë ardhur ankesa të shumta nga investitorët e huaj që ky proces i pagimit, sidomos i TVSH-së, në doganë për pajisjet e tyre që dëshirojnë t’i vendosin në territorin e Kosovës, po iu shkakton probleme të mëdha”.
“Nëse pajisjet kushtojnë 1 milion euro, ata duhet të paguajnë 150 mijë euro TVSH, në momentin që pajisjet hyjnë në territorin e Kosovës. Kjo shkakton pengesa të shumta që në fillim të biznesit të tyre”, shpjegon Zogaj.
Ndryshe, brenda 10 vjetëve, Doganat e Kosovës thuhet se kanë kontribuuar në buxhetin e vendit me mbi 4 miliardë euro.
Ky institucion vlerësohet të jetë kontribuuesi kryesor i buxhetit të shtetit, i cili grumbullon për arkën e shtetit tri tatime kryesore: tatimin mbi vlerën e shtuar në import, taksën doganore dhe akcizën.